D vitamini və maqnezium sümükləri osteoporozdan qoruyur

MÖVZUNUN XÜLASƏSİ

Osteoporoz və ya sümük itkisi sümük sıxlığının azalması və sümüklərin asanlıqla qırılmaya meylli olması ilə səciyyələnən xəstəlikdir. O, özünü, sümük sintezinin rezorbsiyaya nisbətinin rezorbsiyaya doğru dəyişdikdə, məsələn, sümük formalaşması yavaşladıqda, və beləliklə sümüyün dağılması üstünlük təşkil etdikdə büruzə verir. Hər iki proses sümüyün müntəzəm təkrar modelləşməsinin bir hissəsidir ki, bu zaman köhnə sümük toxuması davamlı olaraq sınır və yenidən qurulur. Bunun nəticəsində hər yeddi-on ildən bir insanın bütün skeleti yenidən qurulur. Estrogen və androgen hormonları sümükləri yüksək dərəcədə mineral itkisindən qoruyur. Hər halda klimakteri dövrünün başlanması ilə qadınlarda estrogen səviyyəsi azalır - yaşlı qadınları eyni yaşda olan kişilərdən fərqli olaraq osteoporoza xüsusilə daha çox meylli edir. Halların təxminən 95%-i ilkin osteoporoz hallarıdır. Digər tərəfdən, diabet xəstələri xüsusilə digər xəstəliklərin nəticəsində ortaya çıxan ikinci dərəcəli osteoporoza məruz qalırlar, həmçinin tərkibində kortizon olan dərmanlar qəbul edən və ya hipertiroidizmdən əziyyət çəkən xəstələr də bu növ osteoporoza məruz  qalırlar. Osteoporoz xüsusilə onurğa cisimləri və bud boynuna təsir edir, çünki, ilk növbədə, onlar olduqca kövrəkdirlər və ikincisi, onlar böyük çəki daşımalı olurlar. Digər skelet sümükləri də qırıqlara daha çox meylli olur.

Əgər sümük toxumasının sintezi üçün lazım olan iki biofaktor vitamin D və maqnezium yoxdursa, osteoporoz gedişatı güclənə bilər. Son nəticələrə görə, maqneziumun da sümük tikintisində sabitləşdirici funksiyaları ilə rolu böyükdür. Sümük sintezi zamanı heç bir sabitləşdirici maqnezium olmazsa, bu da həmçinin sümük sıxlığını azaldır. "Osteoporoz" termini artıq sümükdə kalsiumun çatışmazlığını göstərir, lakin bədənin digər hissələrində olduğu mütləq deyil. Kalsium skeletdən çıxır və beləliklə qana daxil olur. Məhz burada maqneziumla və D vitamini ilə zəngin olan məqsədyönlü pəhriz kalsiumun olduğu yerə qaytarılmasına kömək edə bilər. Müntəzəm fiziki hərəkətlər də həmçinin sintezə imkan yaratmaqla sümüklərin bərkidilməsinə kömək edir. Bundan əlavə, hərəkət də əzələlərin gücləndirilməsini təmin edir; boş və zəifləmiş əzələlər sümük kütləsinə mənfi təsir göstərir. Hətta müntəzəm gəzinti, rəqs və ya bir az gimnastika sümük sıxlığını saxlamağa kömək edir - eyni zamanda bu çox əyləncəli olur!

Sağlam Mərkəzi Avropa yetkin insanı gündəlik olaraq təxminən 20-30 dəqiqə gündə gəzməklə D vitamini ehtiyacını tamamilə təmin edə bilər. Təxminən 30 dəqiqədən sonra təxminən 250 mikroqram D vitamini gözəl yay günündə sintez edilmiş olur. Bundan sonra bədən, faktiki olaraq, həddindən artıq günəş işığının səbəb olduğu artıq dozanı istisna etmək üçün sintezi dayandırır. Lazımsız D vitamini yağ toxumasında saxlanıla bilər, və günəş yeni D vitaminini sintez etmək üçün bizə kifayət qədər UB-B şüalarını göndərə bilmədiyi qış aylarında çıxarılır və aktivləşdirilir. Beləliklə, yayda kifayət qədər gün işığı doldurmaq vacibdir ki, kifayət qədər D vitaminimiz olsun!

Bədənin özünün D vitaminini sintez edə bilməsi üçün, onun sintezinin başlanması üçün kifayət qədər çılpaq dəri günəşin təsirinə məruz qalmalıdır. Həddindən artıq çox geyim və günəşdən yüksək qoruma amili olan günəş kremi D vitamininin sintezinə mane ola bilər, çünki onlar UB-B şüalarının dəriyə çatmasının qarşısını alır. O zaman, biz daha az günəş kremi sürməliyik? Dəri xərçəngi təhlükəsi haqqında əsaslandırılmış xəbərdarlıqların olduğu bir zamanda bu həqiqətən bir dilemmadır.

Lakin qış aylarında D3 vitamini ehtiyacını qarşılamaq üçün kifayət qədər "günəşlə doldurulmaması" asanlıqla baş verə bilər. Mərkəzi Avropada günəş şüalarının düşmə bucağı çox yastıdır, buna görə də lazımi UB-B şüalar bizə hətta çata da bilmir. 42-ci paralelin şimalı (yəni Barselonanın və ya Bostonun təxmini yerləşməsi), bu noyabr-fevral ayları arasındakı müddətdir; 52-ci paralelin şimalı (yəni Berlinin və ya Edmontonun şimalı), bu hətta oktyabrdan mart ayına qədər olan dövrdür. Daha tünd dərisi olan insanlar D3 vitaminini sintez etməkdə açıq dərili insanlara nisbətən daha çox çətinlik çəkirlər, dərinin rəngi nə qədər tünd olarsa, D vitamininin sintezi bir o qədər yavaş baş verər. Bunu kompensasiya etmək üçün, daha tünd dəri günəş işığının zərərli təsirlərindən daha yaxşı qorunur ki, bu da günəş yanıqları almadan bir qədər daha uzun müddətdə günəş altında qalmağa imkan verir. Bu dilemmanın həlli həmişə olduğu kimi, ortada yerləşir: Çılpaq dəri üzərində günəş yaxşıdır - ancaq bir neçə saat açıq havada keçirmək niyyətindəsinizsə, günəş kremi tətbiq etməyi heç vaxt unutmayın! Özünüzü həddindən artıq uzun müddət günəşə məruz qoymayın və bunu yalnız dəri növünüzə uyğun olaraq edin.

Xoşbəxtlikdən, D3 vitamini qidalardan sorula bilər – məhdud dərəcədə olsa da. 1960-cı illərdə uşaqlıq dövründə sizə verilən və məyusluğa səbəb olan gündəlik bir qaşıq balıq yağını yəqin ki xatırlayırsınız. D3 vitamini xüsusilə yağlı balıq və dəniz heyvanlarında bol miqdarda olur, həmçinin yumurta və süd məhsullarında da mövcuddur. Yaşlı insanlarda osteoporoz riski daha yüksək olduğundan daha çox D vitamininə ehtiyac duyurlar. Onlar daha az hərəkətli olurlar, bu da açıq havada qalma müddətlərini qısalda bilər. Bundan əlavə, yaş irəlilədikcə, dəridə hasilat əhəmiyyətli dərəcədə aşağı düşür. Qidalanma baxımından, yaşlı insanlar üçün D vitamini ehtiyacını qarşılamaq və ya hətta çoxsaylı ehtiyacları kompensasiya etmək daha çətindir. D vitamini çatışmazlığını aradan qaldırmaq üçün, xüsusilə D vitamini əlavələrini qəbul etmək yaxşı bir fikir ola bilər.

Maqnezium ilk növbədə əzələlərimizdə funksiyası ilə tanınır. Bütün əzələlərimizə maqnezium lazımdır ki, onlar fiziki yüklənmədən sonra istirahət edə bilsinlər. Buna görə də, maqnezium çatışmazlığı özünü gecələr baş verən baldır qıcolmalarında və aritmiyada büruzə verir - çünki ürək də "yalnız" əzələdir. Qadın sağlamlığında o, həmçinin öz spazmolitik təsiri sayəsində mühüm rol oynayır. Maqnezium bədənimizdə yığıla bilər; lakin, D vitamini ilə olduğu kimi, yağ rezervuarlarında deyil, sümük və dişlərimizdə. Bədənimizdə daşıdığımız 25 g maqneziumun təxminən 60%-i buna görə sümük və dişlərlə əlaqəlidir. Bütün maqneziumun yalnız təxmini 1%-i protein ilə bağlı qanımıza nəql olunur. Qalan maqnezium vəzifələrini yerinə yetirmək üçün əlaqəli olduğu əzələ və yumşaq toxumalarda, məsələn, ATP-yə (adenozintrifosfat, hüceyrələrimizin yanacağı) paylanır. Sümüklərdə yığılmış maqnezium passiv olmur, sümüklərin sabitləşməsinə, sümüklərin böyüməsinə və minerallaşmasına kömək edir. O çatışmasa, əhəmiyyətli funksiyalar artıq həyata keçirilə bilməz və osteoporoz kimi xəstəliklər ağırlaşa bilər. Beləliklə, hər iki mineral sümük hüceyrələri üçün vacibdir. Buna görə də kalsium və maqnezium məntiqi olaraq həm gündəlik qidalanma ilə, həm də mineral su kimi içkilərlə orqanizmə kifayət qədər təchiz edilməlidir. Əgər çatışmazlıq artıq aşkarlanmışdırsa, onu uyğun dərmanlarla müalicə etmək lazımdır. Nəhayət, maqnezium da D vitamininin aktivləşdirilməsində mühüm rol oynayır. D vitamini, və ya daha doğrusu, kalsitriol, öz növbəsində, kiçik bağırsaqlarda kalsium və maqneziumun rezorbsiyasını tənzimləyir. Buna görə də, hər iki biofaktor birbaşa və zəruri olaraq onların qida maddələrindən sovrulmasına təsir göstərir.

Fiziki yüklənmələrdə, məsələn, əzələlərin artmış funksiyası maqneziumu istehlak edir, o da həmçinin tərlə ifraz olunur. Diabet kimi xroniki xəstəlikləri olan insanlar da daha çox maqnezium ifraz edirlər. Yaş və cinsdən asılı olaraq, Alman Qida Cəmiyyəti tərəfindən tövsiyə olunduğu kimi, sağlam insanlar 300 mq-dan 400 mq-a qədər maqnezium almalıdırlar. Risk qrupuna aid olanlar və ya dərmanlara görə buna daha çox ehtiyacı olanlar çatışmazlığın qarşısını almaq üçün daha çox maqnezium qəbul etməzdən əvvəl həkimləri ilə məsləhətləşməlidirlər.

Maqnezium mənbələrinə taxıl, qoz-fındıq və brüssel kələmi daxildir. Misal kimi Cənubi Amerika məhsulları olan kinoa və amarantı, eləcə də balqabaq və günəbaxan tumları, küncüt və badamı göstərmək olar. Dəniz yosunları və təbii olaraq bəzi mineral sular maqnezium ehtiva edir. Belə ki, mineral su alarkən, kalsium tərkibi ilə yanaşı, maqnezium ehtiyacınızı asanlıqla təmin edə bilməyiniz üçün bir litrdə maqnezium tərkibinə də diqqət yetirin. Şokolad həvəskarları üçün yaxşı xəbər: 100 g kakao tozu 420 mq maqnezium ehtiva edir. Buna görə də sümüklərinizin xeyri üçün tez-tez bir az acı şokolad yeyin, çünki kakao tərkibindən asılı olaraq acı-şirin şokoladda təxminən 292 mq maqnezium olur. Vegetarianların bəxti ət yeyənlərdən daha çox gətirib - ən azı tofu yeməyi sevirlərsə. Soya məhsullarının hər 100 qramında təxminən 260 mq maqnezium olur.

Osteoporoz haqqında düşünərkən, yalnız sümükləriniz və lazımlı kalsium haqqında düşünməyin - yaxşı fəaliyyət göstərmək üçün bədənimizdəki kompleks proseslərin bundan artığına ehtiyacı var. Yalnız yaxşı tənzimlənməmiş maqnezium və D vitamini tarazlığı ilə birlikdə osteoporozun qarşısını səmərəli şəkildə almaq və kalsiumun ən çox ehtiyacı olan yerlərə çatmasına imkan yaratmaq mümkündür. Qabaqlayıcı tədbirlər haqqında həkiminizlə məsləhətləşməyi heç vaxt unutmayın, çünki hətta bu tədbirlər də hər bir hal üçün fərdi şəkildə uyğunlaşdırılmalıdır.

© 2016 Wörwag Pharma GmbH & Co. KG - www.woerwagpharma.az saytında şəxsi sağlamlıq haqqında verilmiş məlumat dairəsi yalnız məlumat üçündür və heç bir şəkildə lisenziyalaşdırılmış həkim tərəfindən şəxsi məsləhət, müayinə və ya diaqnozu əvəz etmir. Www.woerwagpharma.az saytında olan məzmun diaqnoz qoymaq və/və ya dərmanları müstəqil qəbul etmək üçün istifadə edilə bilməz və edilməməlidir. Həmçinin məsuliyyətin istisna olunmasına və imic hüquqlarına dair göstərişlərimizə diqqət edin.